محبوب ترین مقالات

در مصاحبه با تسنیم بررسی شد: پیشینه ی غدیر، ریشه در نخستین روزهای آفرینش دارد

چهارشنبه, شهریور ۷, ۱۳۹۷ – ۲۰:۰۵
– با بررسی غدیر پی می بریم رخدادهای مهمی که در روز غدیر روی داده است منحصر به سال دهم هجرت نیست، پیرامون پیشینه تاریخی غدیر و پسینه آن، برای ما بفرمایید.
بر اساس روایات مأثور پیشینه غدیر، ریشه در نخستین روزهای آفرینش دارد. به عنوان نمونه در روایات ذیل آیه شریفه «امانت» آمده است که مراد از امانت، ولایت امیرمؤمنان(علیه السلام) بوده است :«إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَهَ عَلَى السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ کانَ ظَلُوماً جَهُولاً »(الأحزاب،۷۲) یعنی: امانت الهى را بر آسمانها و زمین و کوهها عرضه کردیم، پس، از برداشتن آن سر باز زدند و از آن هراسناک شدند، ولى‏ انسان آن را برداشت؛ راستى او ستمگرى نادان بود.
سیدبن طاوس بنا به نقل امام رضا(علیه السلام) می گوید: خداوند در روز غدیر، ولایت را بر اهل آسمانهای هفت گانه عرضه نمود؛ بنابراین پیمان گرفتن خداوند از مردم که او را بپرستند و هیچ‌گونه شرکی نورزند و به راهنمایان و ائمه طاهرین(علیهم السلام) ایمان بیاورند در این روز اتفاق افتاده است؛ هم‌چنین پذیرش توبه حضرت آدم(علیه السلام)، نصب شیث نبی، نشستن کشتی طوفان زده حضرت نوح به کوه جودی، نجات حضرت ابراهیم(علیه السلام) از آتش نمرد و شکستن بت‌ها توسط حضرت ابراهیم(علیه السلام)؛ پیروزی حضرت موسی (علیه السلام) برساحران، نصب الهی حضرت هارون(علیه السلام) برادر حضرت موسی(علیه السلام)، اعلام وصایت حضرت یوشع بن نون بعد از درگذشت حضرت هارون (علیه السلام)، سالروز بعثت حضرت ادریس نبی(علیه السلام)، نصب جناب آصف بن برخیا به جانشینی حضرت سلیمان(علیه السلام)، نصب شمعون صفا به عنوان جانشین حضرت عیسی(علیه السلام)، زنده شدن تعداد زیادی از مردگان اقوام گذشته به امر خداوند و… همه و همه در روز غدیر اتفاق افتاده است.
در اسلام شکستن بت‌های روی کعبه به دست امام علی(علیه السلام) در جریان فتح مکه در سالروز غدیر رخ داده است، هم چنین در روزگار واپسین پیروز شدن موعود غدیر، امام زمان(عجل الله فرجه) در ایام ظهور بر دجّال، در غدیر پیش بینی شده است.
با بررسی های بیشتر آن چنان که در تراث شیعه نیز آمده است عید نوروز باستانی ایرانیان هم زمان با عید غدیر بوده است. معلی بن خنیس از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند که: «أَنَّ یَوْمَ النَّیْرُوزِ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی أَخَذَ فِیهِ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام الْعَهْدَ بِغَدِیرِ خُمٍّ فَأَقَرُّوا لَهُ بِالْوَلَایَهِ فَطُوبَی لِمَنْ ثَبَتَ عَلَیْهَا وَ الْوَیْلُ لِمَنْ نَکَثَهَا» یعنی: روز نوروز همان روزی است که پیامبر (صلی الله علیه و آله) در عید غدیرخم برای امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) بیعت گرفت و مسلمانان به ولایت وی اقرار کردند، خوشا به حال آنان که به این بیعت، استوار ماندند و وای بر آنان که آن بیعت را شکستند.

– به نظر شما چه ارتباطی میان این پیشینه و پسینه با غدیر برقرار است؟
– آن چنان که ملاحظه می شود محور تمام رویدادهای پیشین و پسین غدیر در یک کلمه یعنی «ولایت» خلاصه می شود، اگر در حصار ولایت خدا باشیم هم چون پدرمان حضرت آدم(علیه السلام) خداوند از خطاهای ما چشم پوشی می کند، اگر در سایه ی ولایت الله باشیم همچون ساکنان کشتی نوح نجات پیدا می کنیم، اگر با ولایت خداوند، پیوندی همیشگی برقرار کنیم هیچ طاغوتی نمی تواند بر ما تسلط پیدا کند به همین دلیل در تبیین امام صادق(علیه السلام) از قول پیامبر(صلی الله علیه وآله) آمده است که همه پیامبران به اوصیای خود اولاً دستور می دانند روز غدیر را جشن بگیرند و ثانیاً جانشینان خود را در این روزی به امت خویش معرفی کنند.
بنابراین به دستور خداوند، گوهرهای هستی در هر عصر، در این روز به امت خود معرفی شده اند، پیامبر(صلی الله علیه و آله) نیز باید گوهر هستی بعد از خویش را در چنین روزی معرفی کند بنابراین مدیریت زمان پیامبر(صلی الله علیه وآله) فوق العاده است تا غدیر در بُعد تاریخی خود از ابتدای آفرینش تا بی نهایت حرفی برای گفتن داشته باشد.
به این ترتیب عید و بازگشت ما به فطرت، زمانی اتفاق می افتد که جرعه نوش غدیر باشیم و در غیراینصورت بت های ذهنی و جسمی جایگزین خدای واقعی می شود، پس نوروز وقتی پدیدار می شود که با غدیر «ارتباطی مؤثر» برقرار کنیم.
تقارن زمانی غدیر با اعیاد و اتفاق‌های ادیان و ملل مختلف نشان دهنده برنامه دقیق دین برای سعادت بشر است که این برنامه به خوبی توسط معمارغدیر اجرا می شود. روایات ذیل آیه تبلیغ کاملاً نشان دهنده شرایط خاص ترکیب مسلمانان در مراسم حجه الوداع است، وجود منافقان در میان این جمعیت باعث می شود خداوند، پیامبرش را تضمینِ حفظ دهد: « وَاللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ».
وقتی صحبت از پیشینه غدیر می کنیم نباید در آن متوقف شویم بلکه باید به جاری شدن غدیر در عصر آینده توجه کنیم، به عبارت دیگر بنیان گذار غدیر در جریانِ بیان خطبه، در مقام تبیین کیفیت حاکمیت غدیر به رهبری موعود آن در سراسر گیتی است، به همین منظور بیست توصیف از امام عصر(علیه السلام) در خطبه غدیر بیان می کند و این به آن معناست که پیشینه با اصالت غدیر، مقدمه ای برای برپایی حکومت غدیر در تمام هستی است، این جاست که غدیر به جایگاه والای با فضیلت ترین عید تاریخ بشر در همه اعصار مبدل می شود.

– در مورد مکان برگزاری مراسم غدیر هم می توان ویژگی های خاصی در نظر گرفت؟
– درکنار مدیریت زمانی پیامبر(صلی الله علیه و آله) به مدیریت انتخاب مکان هم باید از منظری دیگر دقت نظر داشت. حاجیان به خصوص اعراب، محلی که آب در آن باشد را برای همیشه به خاطر می سپارند و غدیر، «غدیر» نامیده می‌شود چون قطعه‌ای از آب در آن قرار دارد و جای جمع شدن آب باران است، بنابراین انتخاب محل غدیر یک نوع اتمام حجت با اصحاب است که فردا کسی این جریان را از خاطر نبرد.
این مکان در جحفه قرار داشت و محل متفرق شدن جمعیت حاضر در حجه الوداع بود، بنابراین مراسم غدیر در مکانی مهندسی شده انتخاب شد تا جمعیت بی نظیر شرکت کننده در حج، جملگی شاهد جریان غدیر باشند و در راه بازگشت به موطن خود بهترین مبلغان پیام رسول مکرم(صلی الله علیه وآله) باشند.
وجود نخلهای کهنسال در این بیابان لم یزرع، حال و هوای خاص و به یادماندی را از غدیر در ذهن مسلمانان شکل می داد که به علت گرمای زیاد تا حدامکان برخی از سایه های آن استفاده می کردند. وجود این عناصر طبیعی می توانست تأثیرگذار در آینده باشد به طوری که عبور کاروانیان حج در هر سال منجر به یادآوری جریان غدیر و تجدید بیعت با ولایت باشد؛ بنابراین چون تا دنیا باقی است حج باقی است پس تا دنیا باقی است، غدیرباقی خواهند ماند.
منطقه‌ی غدیر خم، آخرین محل وداع هزاران مسلمان شیفته پیامبر(صلی الله علیه وآله) بود؛ از این رو لحظه‌ای حساس و حیاتی برای تکرار و تأکید مجدد برای موضوع سرنوشت سازِ خلافت و جانشینی امام علی(علیه السلام) بود؛ رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می توانست در مراحل مختلف سفر حج به اعلان عمومی جانشین خود بپردازد اما این اتفاق در یکی از میقات‌های حج رقم نزد تا موضوع مهم ولایت امیرمؤمنان(علیه السلام) به حاشیه نرود.
مسلمانان بعدها در این محل مسجدی بنا کردند چون اهل بیت(علیهم السلام) خواندن نماز در این مسجد را توصیه کرده بودند، بر اساس گزارش های موجود در منابع شیعه، تا قرن هشتم و در زمان شهید اول دیواره هایی از این مسجد باقی مانده بود و در زمان شیخ انصاری تجدید بنا شد، اما بعدها آل سعود در طرح شوم خود مبنی برتخریب اماکن منسوب به شیعه اقدام به تخریب آن کرد؛ این اقدامات که فارغ از نگرش مذهبی با نگرش حفظ میراث فرهنگی نیز در تنافی است با هدف یادزدایی تدریجی و در نهایت فراموشی غدیر صورت گرفته و می گیرد.
در منابع آمده است معاویه برای اولین بار بعد از شهادت امام علی(علیه السلام) مسجد غدیر را باخاک یکسان کرد اما در زمان امام باقر(علیه السلام) تجدید بنا شد، بنابراین در متون مختلف آمده است دانشوران شیعه در غیبت صغری نظیر: علی بن مهزیاراهوازی و در غیبت کبری علمایی چون شیخ صدوق، شیخ طوسی، شهیداول و علامه حلی در سفر حج با تأسی بر اهل بیت(علیهم السلام) در مسجد غدیر توقف کردند و به اقامه نماز مشغول شدند.
– وظیفه نسل امروز نسبت به رویداد غدیر چیست؟
– پیامبر(صلی الله علیه و آله) در خطابه غدیر می‌فرماید: «فَلْیُبَلِّغِ‏ الْحَاضِرُ الْغَائِبَ وَ الْوَالِدُ الْوَلَدَ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَه» یعنی: حاضران به غائبان و پدران به فرزندان خود باید پیام غدیر را برسانند.آن چنان که وجوب اعمال عبادی به عهده نبی مکرم(صلی الله علیه و آله) است تبلیغ موضوع غدیر توسط ایشان به عهده همه مخاطبان اسلام در سراسرگیتی و در همه زمانها سپرده شده است.
امروز وظیفه ما این است که از نگاهی سطحی به رویداد غدیر عبور کنیم و در ابعاد مختلف آن بیاندیشیم؛ صرف آگاهی از نزول آیه تبلیغ، توقف پیامبر(صلی الله علیه و آله) در صحرای جحفه و بیان خطابه غدیر توسط ایشان … نمی‌تواند ما را به نگاه عمیقی از غدیر برساند.
عیارِ غدیر فراتر از ثبوت و اثبات آن برای اهل تحقیق و برپایی جشن و سرور برای سایر مردم است؛ آن چه پیامبر(صلی الله علیه و آله) در غدیر بنا نهاد، ساختن بنای زندگی بشر در همه ابعاد حیات انسانی با رمز غدیر و امامت بود.
امروز ناکارآمدی ما در مدیریت جامعه، ابراز وجود تفکر داعش با نام اسلام در عرصه بین الملل، جنگ افروزی مسلمانان علیه مسلمانان در کشورهای منطقه و در یک کلام همه مشکلات اعتقادی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی وسیاسی جهان اسلام در سایه شوم فراموشی غدیر و دستورات امیر آن است.
باید دلالت‌های جریان غدیر در جوانب مختلف زندگی انسانِ قرن بیست و یکم در یک نظام یکپارچه دیده شود و این با رساندن پیام غدیر به نسلهای بعدی محقق می شود.
به اعتقاد من، مخالفان تشیع بسیار بیشتر از عالمان شیعه به اهمیت غدیر و تأثیر آن در ابعاد مختلف زندگی بشر پی برده اند و به همین دلیل هریک در حد توان با مخالفتها و شبهاتی سعی در فراموشی این رویداد مهم داشته اند در حالی که غدیر، در همه اعصارجاویدان خواهد بود. اگر غدیر مهم نبود این حجم از شبهات در مورد آن مطرح نمی شد و رادمردی چون علامه امینی، عمر خود را بر احیای آن وقف نمی کرد.
امیرغدیر، خود در ترسیم واقعیِ نقش غدیر در منظومه اعتقادات اسلامی، سالها بعد از این جریان فرمودند:«به خدا قسم، هرگز ترس آن نداشتم که کسی برای خلافت خود را بالا بگیرد و با ما اهل‌بیت در آن نزاع کند و آن چه شما انجام دادید را حلال بشمارد، گمان ندارم پیامبر(صلی الله علیه و آله) در روز غدیرخم برای احدی حجتی و برای گوینده‌ ای سخنی باقی گذاشته باشد». این مهم از آن روست که غدیر به دنبال مدیریت امت اسلام و بلکه عالمیان حول محور امام معصوم است تا هدف آفرینش محقق شود و ندای توحیدی در جای جای کره ی زمین طنین انداز شود.

۰۷ شهریور ۱۳۹۷ – ۰۹:۳۵ |
http://tn.ai/1814383