شنبه, اردیبهشت ۱۵, ۱۳۹۷ – ۰۸:۵۷
تسنیم: در ابتدا توضیحی درباره ی آیات وعده و وعید در قرآن کریم بفرمایید؟
– «وعد» در اصطلاح به‌معنی متعهّد شدن بر انجام کاری اعم از خیر و شر است. خداوند در قرآن کریم، هم نوید و بشارتِ پاداش به مؤمنان را داده است که از آن به (وعده) نام برده می‌شود و هم تهدید به کیفر داده که از آن به (وعید) یاد می‌شود. آنچه از آیات به‌طور واضح مشخص می‌شود، عدم تخلف خداوند در وعده های الهی است «إِنَّ اللَّهَ لایُخْلِفُ الْمیعاد» یا تعبیر «…أَلا إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ» (یونس،۵۵) یعنی آگاه باشید که وعده ی خداوند حقّ است. برای دستیابی به تصویر درستی از مجموعه وعده و وعیدهای خداوند، باید به قرآن و روایاتِ مأثور کنار یکدیگر مراجعه کنیم تا به ترسیم دقیقی از فرجام بشر دست یابیم.
تسنیم: آیا می‌توان این دو مقوله را برای درک بیشتر تقسیم‌بندی کرد؟
– بله همین‌طور است، از طریق گونه‌شناسی وعده‌ها و وعیدهای خداوند متعال، می‌توانیم آنها را به چند قسمت تقسیم کنیم:
اول: وعده‌های بهشت که برای ایجاد انگیزه ی انسان برای نیک زیستن ارائه شده است، به همین مناسبت وعیدهای دوزخ را شاهد هستیم که برای جلوگیری انسان از اعمال ناشایست مطرح شده است، به‌عنوان مثال، خداوند در آیه ی ۱۲۲ سوره نساء می‌فرماید: «وَالَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَنُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها أَبَداً وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ قِیلاً» یعنی: و کسانى که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند، به‌زودى آنها را در باغ‌هایى از بهشت وارد مىکنیم که از زیر درختان آن نهرها روان است، همیشه در آن جاودان هستند، وعده ی خداوند حق است و کیست که در گفتار و وعدههایش، از خدا صادق‌تر باشد؟ یا آیه شریفه «وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِینَ» و دوزخ، میعادگاه همه آنهاست (حجر۴۳ و ۴۴).
دوم: وعده‌هایی که درباره ی مسأله ی قیامت مطرح است: این وعده‌ها که بیشترین آیات را به خود اختصاص داده‌اند، از یقینی و قریب الوقوع بودن روز جزا یاد می‌کند؛ مثلاً آیه ی ۴ سوره یونس: «إِلَیْهِ مَرْجِعُکُمْ جَمِیعاً وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا إِنَّهُ یَبْداُ الْخَلْقَ ثُمَّ یُعِیدُه…» بازگشت همه ی شما به‌سوى اوست، خداوند وعده ی حقّى فرموده او آفرینش را آغاز مىکند.
سوم: وعده‌هایی در خصوص ظهور امام زمان(عجل الله فرجه). این وعده‌ها که از بزرگ‌ترین اتفاقات هستی در آخرالزمان یاد می‌کند شامل حوادث آخرالزمان است و بسیاری از آیات مسأله ی قیامت در تفسیر و تأویل در این قسم از آیات مشترک هستند، به‌عنوان مثال، آیه ۵۵ سوره نور: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِم»؛یعنی: خداوند به کسانى از شما که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده‌اند وعده مىدهد که قطعاً آنان را حکمران روى زمین خواهد کرد، همان‌گونه که به پیشینیان آنها خلافت روى زمین را بخشید.
همه ی این وعده و وعیدها در یک هدف مشترک هستند و آن آثار تربیتی است که بر هر یک مترتب می‌شود؛ وعده و وعیدهای قرآن و حدیث برای رسیدن انسان به کمال بندگی مطرح شده است، بنابراین با توجه به این آیات به برنامه‌ریزی خداوند برای نظام آفرینش می‌توان پی برد.
تسنیم: یکی از آیات مهدوی قرآن که تاکنون کم و بیش به آن پرداخته شده، آیه «وَ نُریدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّهً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثینَ» است، لطفاً به تبیین این آیه ی شریفه از منظر یکی از وعده‌های آخرالزمانی قرآن درباره حضرت مهدی(عجل الله فرجه) و عصر ظهور بپردازید.
– اصطلاح «مستضعف» به کسی گفته می‌شود که با وجود توانایی‌های بسیار، ناتوان شمرده شود. امام سجاد(علیه السلام) این آیه را که در جریان داستان قوم بنی‌اسرائیل آمده است از وعده‌های خداوند درباره ی اهل‌بیت (علیهم السلام) و پیروان آنان معرفی می‌کند و می‌فرماید: «قسم به آن که پیامبر(صلی الله علیه وآله) را به‌حق به‌عنوان بشیر و نذیر مبعوث کرد، همانا نیکان از ما اهل‌بیت و شیعیان ما به‌منزله حضرت موسی و دشمنان ما و پیروانشان به‌منزله فرعون و پیروان او هستند». در جای دیگری امیرمؤمنان(علیه السلام)می‌فرماید: مستضعفان در این آیه آل‌محمد(صلی الله علیه وآله) هستند که خداوند مهدی ایشان را پس از گذشت دورانی سخت و پرمشقت، مبعوث می‌کند، پس او آنها را عزّت داده و دشمن آنها را خوار می‌کند.
حوادث بعد از شهادت پیامبر(صلی الله علیه وآله) تا به امروز ناکامی را برای رهبران مسیر حق و پیروان آنها رقم زد، حقوق مختلف اهل‌بیت(علیهم السلام) غصب شد، جانشینی پیامبر(صلی الله علیه وآله) از مسیر حق منحرف شد؛ حتی جریان انحرافی به‌گونه‌ای مهندسی کرد تا امیرمؤمنان(علیه السلام) که در ظاهر حدود پنج سال زمام امور را به‌عهده گرفت، درگیر جنگ‌های داخلی شود. جریان حاکم، یک به یک امامان شیعه را به‌شهادت رساند تا جایی که خداوند آخرین حجت خود را از گزند حوادث مصون داشت تا بعد از فراهم آمدن شرایط، او را هویدا کند که این یکی از حکمت‌های غیبت امام زمان(علیه السلام) است.
بر اساس یک باور مهم دینی، خداوند در هر زمان، زمین را خالی از حجّت خود قرار نمی‌دهد؛ این حجّت و یاران واقعی او، بهترین افراد برای اداره جامعه هستند؛ وقتی انسان‌ها از قدرت اختیار خود سوء استفاده کردند و رهبران الهی و پیروانشان را به استضعاف بردند، اراده ی خداوند به این تعلق گرفت تا برای رسیدن به جامعه توحیدی وارد عمل شود؛ فراموش نکنیم که وعده ی خداوند به ملائکه در آغاز هستی هنوز محقق نشده است و تا امروز بشر طبق تعریف ملائکه به خون‌ریزی و فساد مشغول بوده است.
ظهور امام عصر(عجل الله فرجه) تبلور «إِنِّی أَعْلَمُ ما لاتَعْلَمُون» خداوند به ملائکه و تحقق هدف آفرینش است که انسانِ آخرالزمان باید زندگی خود را بر مبنای این وعده الهی برنامه‌ریزی کند. تأکید امام سجاد(علیه السلام) بر این است که این دوران بعد از شرایط سخت و دشوار برای شیعه به‌وجود خواهد آمد؛ پس انسان معاصر باید با توجه به این روشنگری معصومان (علیهم السلام) حرکت کند.
تسنیم: اشاره کردید که وعده‌های آخرالزمانی قرآن باید محور برنامه‌ریزی زندگی انسان قرار گیرد، به‌نظر شما امروزه این برنامه‌ریزی چگونه میسر است؟
– بله، به نکته مهمی اشاره کردید، یکی از ضعف‌های ما در روزگار معاصر، کم پرداختن به مهم‌ترین مسأله آفرینش یعنی ظهور امام زمان(عجل الله فرجه) است. روایت مشهور «مَنْ مَاتَ وَ لَمْیَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِیتَهً جَاهِلِیَّه؛یعنی: هرکس بمیرد و امام زمان خویش را نشناسد به‌مرگ جاهلیت مرده است»؛ حاکی از مهم‌ترین وظیفه انسان در هر عصری است. به ما فرموده‌اند «شناخت امام زمان» اما متأسفانه امروز در بسیاری از همایش‌ها و سمینارها، به‌جای «معرفت امام» به‌دنبال معرفت به «علائم ظهور امام» هستند. به‌خاطر داشته باشیم که براساس روایات مأثور فرصت شیطان در هنگامه ی ظهور پایان می‌پذیرد، بنابراین علاقه‌ای به تحقق هدف آفرینش ندارد، پس انحراف از مسیر صحیح از اقدامات موذیانه او برای تأخیر در امر ظهور است.
• اصل ظهور امام زمان(عجل الله فرجه) از وعده‌های قطعی خداوند است و هیچ‌گونه تغییری در آن رخ نمی‌دهد، اما زمان ظهور موضوعی است که به‌اصطلاح روایات «بداپذیر» است؛ یعنی ممکن است به جلو بیفتد و یا با تأخیر روبه‌رو شود. به‌یقین «بدا» بر اساس حکمت خداوند رقم می‌خورد و رخدادی است که در علم ذاتی پروردگار گذشته است. نکته ی طلایی روایات اهل‌بیت (علیهم السلام) انتظار هرلحظه‌ای فرج امام زمان(عجل الله فرجه) است که فرموده‌اند: «تَوَقَّعُوا هَذَا الْأَمْرَ صَبَاحاً أَوْ مَسَاء» اما در فضای رسانه‌ای بیشتر به‌گونه‌ای تبلیغ کرده‌اند که جامعه به‌جای انتظار ظهور، منتظر علائم ظهور است.
به‌نظر می‌رسد تعبیر مشهور «کَذَبَ الْوَقَّاتُونَ» را می‌توان به دو معنای عام و خاص تعبیر کرد؛ یک معنای رایج آن همان مطلبی است که اگر کسی وقتِ دقیقی برای ظهور تعیین کرد، دروغ می‌گوید که البته شاخصه ی مهمی در وعده‌های آخرالزمان برای تشخیص اهل حق از باطل است، اما می‌توان این تعبیر را گسترده‌تر نیز تبیین کرد و بگوییم کسانی که جهت جامعه را به‌سمت تحقق همه ی علائم ظهور می‌برند راستگو نیستند، چون زمان ظهور امری بداپذیر است.
اگر اهل‌بیت (علیهم السلام) نشانه‌هایی برای ظهور امام عصر(عجل الله فرجه) فرموده‌اند به این نکته هم تأکید داشته‌اند که اولاً «إِنَّا أَهْلُ بَیْتٍ لَانُوَقِّت؛ یعنی:ما اهل‌بیت برای ظهور وقتی تعیین نمی‌کنیم» و ثانیاً تأکید کرده‌اند که ظهور حضرت، همانند اصلاح نبوت حضرت موسی(علیه السلام) به‌صورت ناگهانی رخ می‌دهد، پس باید هر لحظه منتظر آن باشیم.
ضمن اینکه با بررسی اخبار ممکن است در ظاهر به تعارض روایات برسیم، به‌عنوان مثال، در برخی روایات گفته شده روز ظهور، جمعه و در برخی دیگر گفته شده روز ظهور، شنبه است؛ این یعنی هر روز باید منتظر ظهور امام عصر(عجل الله فرجه) باشیم و تعیین روز به‌خاطر «سنگ نشانی است که ره گم نشود». انسان منتظر در غوغای عصر حاضر از یاد نبرد که یک هفته دیگر بر غیبت امامش افزوده شد، پس باید به‌سهم خود بیشتر از گذشته برای تعجیل در ظهور، اقدام و عمل کند؛ یا اینکه در منابع آمده ظهور مصادف با روز عاشورا و همزمان با نوروز است، اگر این معیار را بپذیریم باید فقط منتظر آمدن سال‌هایی باشیم که این تطابق صورت بگیرد، در این صورت به تأکید اهل‌بیت(علیهم السلام) مبنی بر انتظار لحظه به لحظه گوش فرا نداده‌ایم، بنابراین آنچه وظیفه مبلغان عرصه ی مهدویت است، برقراری پیوند قلبی و شناخت هرچه بیشتر امام عصر(عجل الله فرجه) به جهانیان است تا دل همه ساکنان کره ی زمین فقط او را بخواهد و برای تعجیل ظهورش یک‌صدا شوند.
=====================
مصاحبه از امیرمحسن شیخان
http://tn.ai/1716507 ۱۴
اردیبهشت ۱۳۹۷ – ۰۹:۴۰
