محبوب ترین مقالات

هدایت علمی در عصر غیبت

شنبه, شهریور ۸, ۱۳۹۳ – ۱۴:۰۸
سرمقاله ی اوّلین شماره از مجله ی علمی -تخصصی «دانش نامه ی علوم قرآن و حدیث»

قال امیرالمؤمنین علیه السلام:
«اللَّهُمَّ فَلَا بُدَّ لَک مِنْ حُجَجٍ فِی أَرْضِک حُجَّهٍ بَعْدَ حُجَّهٍ عَلَى خَلْقِک یهْدُونَهُمْ إِلَى دِینِک وَ یعَلِّمُونَهُمْ عِلْمَک لِکیلَا یتَفَرَّقَ أَتْبَاعُ أَوْلِیائِک، ظَاهِرٍ غَیرِ مُطَاعٍ أَوْ مُکتَتِمٍ خَائِفٍ یتَرَقَّبُ إِنْ غَابَ عَنِ النَّاسِ شَخْصُهُمْ فِی حَالِ هُدْنَتِهِمْ فِی دَوْلَهِ الْبَاطِلِ فَلَنْ‏ یغِیبَ‏ عَنْهُمْ‏ مَبْثُوثُ عِلْمِهِمْ وَ آدَابُهُمْ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ مُثْبَتَهٌ وَ هُمْ بِهَا عَامِلُونَ یأْنَسُونَ بِمَا یسْتَوْحِشُ مِنْهُ الْمُکذِّبُونَ وَ یأْبَاهُ الْمُسْرِفُونَ بِاللَّهِ کلَامٌ یکالُ بِلَا ثَمَنٍ‏. لَوْ کانَ مَنْ یسْمَعُهُ بِعَقْلِهِ فَیعْرِفُهُ وَ یؤْمِنُ بِهِ وَ یتَّبِعُهُ وَ ینْهَجُ نَهْجَهً فَیفْلِحُ بِهِ‏، ثُمَّ یقُولُ فَمَنْ هَذَا وَ لِهَذَا یأْرِزُ الْعِلْمُ إِذْ لَمْ یوجَدْ حَمَلَهٌ یحْفَظُونَهُ وَ یؤَدُّونَهُ کمَا یسْمَعُونَهُ مِنَ الْعَالِمِ‏، ثُمَّ قَالَ بَعْدَ کلَامٍ طَوِیلٍ فِی هَذِهِ الْخُطْبَهِ اللَّهُمَّ وَ إِنِّی لَأَعْلَمُ أَنَّ الْعِلْمَ لَا یأْرِزُ کلُّهُ وَ لَا ینْقَطِعُ مَوَادُّهُ فَإِنَّک لَا تُخْلِی أَرْضَک مِنْ حُجَّهٍ عَلَى خَلْقِک إِمَّا ظَاهِرٍ یطَاعُ‏ أَوْ خَائِفٍ مَغْمُورٍ لَیسَ بِمُطَاعٍ لِکیلَا تَبْطُلَ حُجَّتُک وَ یضِلَّ أَوْلِیاؤُک بَعْدَ إِذْ هَدَیتَهُمْ ثُمَّ تَمَامُ الْخُطْبَه». (ابن عقده کوفی، ۱۴۵)
یعنی: خداوندا! ناگزیر تو باید دارای حجّتهایی در زمین خود باشی، حجّتی بعد از حجّت دیگر بر خلقِ خود، آنان به دین تو هدایت کنند و دانش تو را بیاموزند تا پیروان اولیای تو از هم جدا نشوند، آن حجّت یا آشکار است ولی پیروی نمی شود، یا پنهان و نگران و مراقب خود است.
اگر شخصِ آنان در حال آرامش و سکوتشان در حکومتهای ناحقّ از مردم غایب شده باشند، علم آنان که رواج یافته، از مردم پنهان نمی شود و آداب ایشان در دلهای مؤمنان پابرجا است و بدان عمل می کنند و مؤمنان به آن چه تکذیب کنندگان از آن در هراس هستند و اسرافکاران نیز از آن شانه خالی می کنند، مأنوساند؛ به خدا سوگند این سخن کالایی است که به رایگان به شما داده می شود، ای کاش کسی بود که آن را به یاری خِردش می شنید و آن را می شناخت و باور می داشت و از آن پیروی می کرد و در راهش گام برمی داشت و بدان وسیله رستگار می شد.
سپس فرمودند: چنین شخصی کیست؟ برای همین است که علم وقتی دانشوران را نیابد که نگهداریش کنند و همان گونه که آن را از عالم می شنوند به دیگران برسانند، پنهان می شود.
سپس بعد از سخنی طولانی در این خطبه آن حضرت فرمود: خداوندا! من می دانم که همه ی علم پنهان نمی گردد و ریشه هایش قطع نمی شود و تو زمینت را برای بندگان از حجّت خود خالی نمی گذاری، ـ حجّت تو ـ یا آشکار است که پیروی می شود و یا نگران و پنهان است که فرمانش را نمی برند، تا حجّت تو باطل نشود و اولیای تو بعد از این که هدایتشان فرمودی، گمراه نگردند.

***
«طریق معرفت»، «مقتدای من»، «منهاج» و اینک «دانشنامه ی علوم قرآن و حدیث»…
و باری دیگر لطف خداوند بی مثل و عنایت امام بی بدیل برای نگاشتن خود و دانشوران!
حضور اعضای محترم هیأت علمی وطن، در هیأت تحریریه ی مجلّه را ارج می نهم و برای یکان یکان آنان توفیق خدمت به ساحت قرآن و عترت را خواستارم.
به یقین، بیان دیدگاهها و انتقادهای مخاطبان باز هم می تواند رهگشای ما در حرکت کاروان علم به سرمنزل مقصود باشد.
آن چه در سخن امیر کلام آمد، ترسیم کننده ی زمانه ی ماست؛ به این ترتیب باب علم و هدایت در ایّام غیبت امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) مفتوح است و «هدایت علمی» فقط منحصر به زمان ظهور نیست؛ اگر چه هم اکنون، اختیار دسترسی به امام پرده نشین میسور نیست امّا می توان با توسّل همیشگی به عالمترین انسانِ هستی به «هدایت علمی» دست یافت.
امروز، اگرچه سستی مؤمنین سبب غیبت باب علم در روزگار ما شده است امّا این غیبت ناگوار به معنای فقدان امام نیست و علمِ نافع او، هرگز از امّت، غائب نیست؛ پس به امید خوشه چینی از علوم مبیّن قرآن در روزگار غیبت و ظهورش، نخستین شماره ی «دانشنامه ی علوم قرآن و حدیث» را با سلام بر او می گشاییم:
«السَّلَامُ عَلَیکَ یا نُورَ اللَّهِ‏ الَّذِی‏ یهْتَدِی‏ بِهِ الْمُهْتَدُونَ وَ یفَرَّجُ بِهِ عَنِ الْمُؤْمِنِین‏» (سیّدبن طاووس، ۳۷)

منابع
– ابن عقده کوفى، احمدبن محمّد، فضائل أمیرالمؤمنین علیه السلام‏، مصحّح: عبد الرزاق محمد حسین‏ حرز الدین، قم‏، دلیل ما، چاپ اوّل، ۱۴۲۴ق‏.
– سیّدبن طاووس، علی بن موسی، جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع، قم، دار الرّضی، چاپ اوّل، ۱۳۳۰ق